École de Paris
École de Paris – jest fenomenem, który wymyka się prostym definicjom. Nie mamy bowiem do czynienia z żadną szkołą, modelem kształcenia, relacją mistrz – uczeń, ani nawet z jednolitą tendencją artystyczną, stylem czy manierą. Chodzi o środowisko twórców aktywnych we Francji pierwszych dekad XX wieku. Liczni przybysze z ziem polskich chłonęli zarówno impulsy nowoczesności, jak i tradycji w paryskich muzeach i kolekcjach.
Wśród nich sporą grupę stanowili artyści żydowskiego pochodzenia – „żydowska École de Paris”. Współtworzyli między innymi fowizm czy kubizm (Halicka, Hayden, Marcoussis), reagowali na ekspresjonizm wczesny – spod znaku szkoły wiedeńskiej (L. Gottlieb), ale i na jego późną wersję (Aberdam, Epstein, Menkes, Weingart).
Inspiracje czerpali także z obrazów postimpresjonistów: syntetystów spod znaku Paula Gauguina i szkoły z Pont-Aven, Vincenta van Gogha, nabistów.
Artystyczni emigranci z ziem polskich najczęściej nie przekraczali w swych pracach granic figuratywności, jedynie wyjątkowo zbliżając się do abstrakcji. Tematem ich dzieł były martwe natury, pejzaże, sceny wielopostaciowe i portrety. Pochodzili zarówno z rodzin ortodoksyjnych (Menkes, Mondzain), jak i asymilujących się lub już zasymilowanych (Halicka, Kramsztyk, Muter, Zak).
W scenach wielopostaciowych, niekiedy rodzajowych, artyści polsko-żydowscy nierzadko sięgali do narracji nowotestamentowej. W metaforyczny albo też bezpośredni sposób godzili to, co świeckie, z tym, co święte, nie odżegnując się od nowoczesnej formy. Przebywając w nieżydowskim otoczeniu, nie zapominali o swoim pochodzeniu. Niejednokrotnie przedstawiali sceny związane z żydowską religią, mistyką, obyczajowością i symboliką. Jednocześnie nie unikali tematyki świeckiej, penetrując nocne życie nadsekwańskiej metropolii (np. Epstein, Kisling, Weingart). Tworzyli przebogaty melanż osobowości i artystycznych postaw, dla których Paryż był tyleż domem i szkołą, co sceną.
Katalog towarzyszący wystawie „École de Paris. Artyści polsko-żydwoscy” dostępnej w Galerii Sztuki Współczesnej Akademii Lubrańskiego do 14 kwietnia 2024 r.
Tekst: Artur Tanikowski, Jerzy Stranz
Redakcja: Jerzy Stranz
Adiustacja i kotrekta: Roman Bąk, Karolina Czop
Opracowanie graficzne i skład, okładka: Raman Tratsiuk
Wydawnictwo Akademia Lubrańskiego
Poznań, 2024
Oprawa twarda
125 s.
cena: 70 zł (stacjonarnie) | 90 zł (wraz z kosztami wysyłki)
zamówienia wysyłkowe: sekretariat@muzeum.poznan.pl
