Henryk Stażewski. Reliefy 1960-1970

Stażewski uchodzi za najwybitniejszego przedstawiciela abstrakcji geometrycznej
w sztuce polskiej. Prace prezentowane na wystawie (32 reliefy) pochodzą z prywatnych polskich kolekcji.

Zaprezentowane zostaną reliefy z lat 60. i 70-tych wykonane w różnych technikach (akryl, olej, metal). Okres ten jest szczególnym w twórczości Stażewskiego, kiedy to malarstwo ustępuje miejsca formom reliefowym. Był on logiczną ewolucją poszukiwań artysty od podziału płaszczyzny i ruchu w obrazie do struktur przestrzennych. Fascynacja twórczością wielkich klasyków: Pieta Mondriana i Kazimierza Malewicza, dały artyście możliwość pójścia znacznie dalej w poczynaniach artystycznych.

Henryk Stażewski (1894-1988) – malarz, pionier awangardy lat 20. i 30. XX wieku, współtwórca nurtu abstrakcji geometrycznej lat 60- 70- i 80-tych. Autor kompozycji reliefowych, plakatów, projektant wnętrz. Prace Stażewskiego znajdują się w zbiorach najważniejszych placówek muzealnych w Polsce oraz w wielu wybitnych kolekcjach zagranicznych, m.in. w Museum of Modern Art w Nowym Jorku i Tate Gallery w Londynie.

Lata sześćdziesiąte w twórczości Henryka Stażewskiego to okres, kiedy malarstwo ustępuje miejsca formom reliefowym. Był on logiczną ewolucją poszukiwań artysty od podziału płaszczyzny i ruchu w obrazie do struktur przestrzennych.
Za element porządkujący i jednocześnie kształtujący prace trzeciego wymiaru, obrał sobie powtarzającą się formę geometryczną. Często jest to forma beczkowata, powstała z nałożenia prostokąta i owalu, czasem czworobocznego asteroidu, koła lub owalu. Jednak nie ona sama jest w reliefach najważniejsza, ale jej „przypadkowe” usytuowanie, warianty relacji prowokujące względny ruch, jej format, efekt rzucanego cienia i użycie koloru.
Grupowanie podobnych elementów pozwoliło Stażewskiemu tworzyć prace abstrakcyjne, które pokazywały niezliczone możliwości stosunków pomiędzy formami, wyznaczającymi i porządkującymi przestrzeń. Konwergencja zainteresowań konstruktywistycznych i jednocześnie fascynacja twórczością wielkich klasyków: Pieta Mondriana i Kazimierza Malewicza, dały artyście możliwość pójścia znacznie dalej w poczynaniach artystycznych. Uzewnętrzniło się to w seriach reliefów powstałych w latach sześćdziesiątych.
I tak etap reliefów białych neutralizował hierarchię formalną i przez swoją monochromatyczność nie przeszkadzał w obserwacji zachowywania się form geometrycznych w przestrzeni. Etap reliefów czarno-białych z wykorzystaniem drukarskiego rastra rozwiązywał problemy napięć i ruchu, których konsekwencją stały się reliefy ruchome.
Seria reliefów z polerowanego metalu, wrażliwszego na światło, absorbowała z kolei czynnikiem zmienności obrazu za pośrednictwem światła, cienia i kąta patrzenia. A okres reliefów barwnych odsunął na bok problem przestrzeni i zaczął wykorzystywać formy tylko proste w oparciu o krąg barw – tzw. bąka.

Andrzej Szczepaniak \ kurator

Wystawa dofinansowana ze środków budżetowych Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura Interwencje 2022.